JEDYSAN – Tatarzy Oczakowscy, Podole, Wołoszczyzna, Mołdawia, Besarabia. Mapa autorstwa Johanna Matthiasa Haasa, wyd. oficyna Spadkobierców Homanna, Amsterdam 1769; miedz. kolor., st. bdb., na prawym marginesie niewielki ubytek papieru, nieznaczne zabrudzenia dolnego marginesu; wym. płyty: 513x475 mm; Tabula Geographica continens Despotatus WALLACHIAE atque MOLDAVIAE, Provinciam BESSARABIAE Sub elientela Turcica, itemque Provinciam Polonicam PODOLIAE, tanquam Regiones, in quibus bellum praefens geritur...
Mapa wydana została w rok po wybuchu trzeciej już wojny Rosji z Turcją. Miała ona miejsce w latach 1768-1774. Rosja, zgodnie z logiką doktryny Trzeciego Rzymu, co najmniej od II poł. XV w. marzyła o dostępie do cieśnina tureckich i prastarej stolicy rzymskich cesarzy – Bizancjum. Aby zrealizować swoje pragnienie musiała spełnić dwa warunki. Z bizantyjskiej spuścizny odzyskać co najmniej Konstantynopol i zjednoczyć pod swoim berłem całą Ruś, opierając jej granicę zachodnią mniej więcej na linii Bugu, zachód od Białegostoku. Tak miał wyglądać limes Trzeciego Rzymu.
Zmaganiom turecko-rosyjskim bacznie przyglądano się w Europie. Mimo tej uwagi, tak wtedy jak i współcześnie nie zdawano sobie sprawy z dalekosiężnych celów Rosji. Zachód tylko rzadko kiedy miał przebłyski zdrowego rozsądku, jak chociażby wywołując wojnę krymską. Wydawnictwo Homanna opisało stan rzeczy na rok 1769. Stawką było dalsze istnienie państwa Tatarów Krymskich i Jedysanu. Na zielono zaznaczono terytoria tatarskie: Sceptra Russice subiecta, czyli już „pod berłem rosyjskim”. Na biało zaznaczono Terrae de industria a Turcis et Tataris deserta redditae, czyli ziemie opuszczone przez Turków i Tatarów i oddane Rosji oraz zredukowane posiadłości Tartaria Crimae i Tartaria Oczakoviensis. Traktat pokojowy z 1774 r. rozstrzygnął sprawę. Wówczas chanat Krymski uzyskał niezależność od Turcji, by w 1783 r. zostać wchłoniętym przez Rosję. Okrojony Jedysan póki co jeszcze trwał. Tartarie Budziacensis, czyli Budziak (kraina między deltą Dunaju, a Dniestrem, część Besarabii) pozostawała jeszcze pod Turkami.
