Les portes du cimetière (Brama na cmentarz – 1917)
litografia barwna, papier litograficzny o wysokiej gramaturze; 42 x 33 cm (kompozycja), 70 x 50 cm (arkusz); sygn. ołówkiem pod kompozycją p. d. "Chagall" oraz numerowana ołówkiem „101/300”.
W 1914 roku Marc Chagall wyjechał z Paryża do Berlina na zaproszenie Herwartha Waldena, dyrektora Galerie Der Sturm, a następnie dołączył do swojej narzeczonej Belli w Witebsku. Zmuszony tam pozostać przez wybuch wojny, brał udział w rewolucji 1917 roku. Na tym obrazie Chagall pokazuje nadzieje, jakie wiązały się z rosyjskimi Żydami, którzy wreszcie mieli równe prawa obywatelskie z innymi Rosjanami. Chagall skojarzył cmentarz ze zmartwychwstaniem: na trójkątnym frontonie bramy napisał werset z wizji proroka Ezechiela w Dolinie Suchych Kości: „Tak mówi Wszechwładny Pan: Ludu mój, otworzę wasze groby i wyprowadzić cię z nich; Sprowadzę was z powrotem do ziemi Izraela”. W rzeczywistości Chagall świętuje śmierć starego carskiego reżimu, czego symbolem jest cmentarz i optymistycznie patrzy w przyszłość oraz nowy początek dla Rosji i swojego narodu.
Obraz o formacie 87 x 68 cm został na stałe wypożyczony do Musée d'Art et d'Histoire du Judaïsme z Musée National d’art Moderne, Centre Pompidou w Paryżu, do którego z kolei został podarowany przez Idę Chagall – córkę artysty.
