Leon Wyczółkowski, PORTRET WANDY KOSSUTHÓWNY, 1892

52,9 x 39,0cm - pastel, tektura pastel, tektura naklejona na tekturę, 52,9 x 39 cm

sygn. p.g.: L. Wyczółkowski | 1892

na odwrocie:

– nalepka (pieczęć, druk, atrament): [1]598 | Autor Wyczółkowski Leon | Tytuł Portret panny K. | Wykonanie pas[tel] | Cena ... | Wł. K. Kozłowski Pierackiego 16 | Data 9 SIER. 1937;

– poniżej: Portret dziewczynki (Wandy Kossuthówny) | Własność p. Wandy z Kossuthów Kozłowskiej;

– poniżej metka P.P.H.U. Desa (druk, pieczęć, ołówek) 20. IV 87 Wyczółkowski „Portret kobiety“ | P.P. „DESA“ | Sklep | Magazyn 1 | K I Nr rejestru 252 / I 57 I Cena zł 3500,-;

– p.g. nalepka: ARTYSTYCZNA WYTWÓR[NIA] | RAM | F. BURDYŃSKI | WARSZAWA BRACKA 18.

 

Pochodzenie: Wanda Czesława Kozłowska z domu Kossuth (Łódź 1881 – Warszawa 1967) była kuzynką Wyczółkowskiego ze strony ojca. Wanda była córką Stefana Ludwika Kossutha i Karoliny z Gumowskich. Pomiędzy 1909 i 1911 poślubiła Karola Kozłowskiego.

 

Obraz wystawiany, reprodukowany i wzmiankowany:

– Leon Wyczółkowski 1852-1936 Dzieła malarskie, Przewodnik 125, TZSP w Warszawie, IX 1937, s. 23, nr kat. 29, il. s. 84 [nlb];

– Leon Wyczółkowski listy i wspomnienia [oprac. M. Twarowska], wyd. „Ossolineum“, Wrocław 1960, s. 64, 196;

– K. Kulig-Janarek, W. Milewska, Leon Wyczółkowski 1852-1939. W 150. rocznicę urodzin artysty, Muzeum Narodowe w Krakowie 2003, s. 13, 44.

 

Wyczółkowski już we wczesnym okresie twórczości zdobył sobie szybko uznanie znakomitego portrecisty. Szczególne miejsce w jego oeuvre zajmują podobizny osób z kręgu rodziny, znajomych i przyjaciół, o czym pisze Roman Konik: Twarz znajomego czy przyjaciela w portrecie stawała się wtedy nie tylko wizerunkiem, który miał być rozpoznany, ale w postaci zawierał się odrębny świat, ze wspólnymi wspomnieniami, historiami, żartami i przeżytymi troskami. Być może dlatego najlepsze portrety spod pędzla bądź ołówka artysty są portretami osób, które artysta dobrze znał (R. Konik, Leon Wyczółkowski. Portret malarza, wyd. Take Care, Bydgoszcz 2019, s. 190).

Niewątpliwie do tych właśnie arcydzieł zalicza się wizerunek Wandy Kossuthówny. Wiadomo, że artysta kilkakrotnie portretował swoją kuzynkę. Ona też pozowała mu do powstałego w 1896 r. Kopania buraków. Jeden z portretów Wandy posiadał w swych zbiorach słynny warszawski kolekcjoner Bronisław Krystall (1887-1983).

Z okazji otwarcia nowego gmachu w 1938 r. podarował go Muzeum Narodowemu w Warszawie. Dzieło to, wspominając oferowany pastel, opisuje Renata Higersberger: Malowany w manierze impresjonistycznej niedokończony szkic portretowy młodej kobiety przedstawia kuzynkę malarza ze strony ojca. Wandę Kossuth artysta uwiecznił już wcześniej w technice pastelowej (57 x 40,5 cm). Mistrzowskie prowadzenie światła bliskie jest efektom migotania zarysów postaci w plenerowym dziele „Gra w krokieta“ z 1895 roku (cyfrowe.mnw.art.pl).

Oferowany pastel powstał w przypadającym na lata 1890 -1896 okresie impresjonistycznym w twórczości Wyczółkowskiego. Jego dzieła powstałe w tym czasie stawiają go w awangardzie przemian ówczesnego polskiego malarstwa. Impresjonizm Wyczółkowskiego nie był jedynie wiernym naśladowaniem mistrzów francuskich, co trafnie ujął Marian Turwid: Wyczółkowski wyszedł z realizmu, a studiując światło i kolor realistą być przestał. Doświadczenia impresjonistów i jego własne studia w plenerze wzbogaciły tylko warsztat realisty, jak później studia nad grafiką japońską nauczyły realistę oszczędności wyrazu, dochodzącej nieraz do imponującej syntetyczności ujęć (M. Turwid, cyt. za: Muzea Kujaw i Pomorza. Bydgoszcz. Leon Wyczółkowski, wyd. Margrafsen, Bydgoszcz 2012, s. 32).

Roześmiana twarz młodej Wandy zbudowana jest impresjonistyczną metodą niemieszania barw i nakładania czystych pigmentów obok siebie drobnymi szybkimi, intensywnymi pociagnięciami kredki. Właśnie w roku 1892 artysta, który wcześniej posługiwał się techniką olejną, zaczyna posługiwać się pastelami. Oferowany portret Kossuthówny jest zatem jednym z pierwszych dzieł wykonanych w technice, w której artysta osiągnął pełne mistrzostwo.

Leon Wyczółkowski (Huta Miastkowska k. Siedlec 1852 - Warszawa 1936) - malarz, grafik i pedagog, był jednym z najwybitniejszych artystów polskich tworzących na przełomie XIX i XX w. Studia artystyczne rozpoczął w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego (1869-1873), następnie kontynuował je w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych u Aleksandra Wagnera (1875-1877), w Krakowie u Jana Matejki (1877/78) i podczas dwukrotnych wyjazdów do Paryża (1878 i 1889). Po studiach zamieszkał we Lwowie, później przeniósł się do Warszawy. Lata 1883-1893 spędził podróżując po Ukrainie i Podolu. W 1895 przeniósł się do Krakowa powołany na wykładowcę tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych. W latach następnych wiele podróżował – do Włoch, Francji, Hiszpanii, Holandii, Anglii. Należał do grona członków-założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Wiele wystawiał tak w kraju, jak i za granicą. Lata 1929-1936 spędził w Poznaniu i Gościeradzu, dojeżdżając do Warszawy, gdzie (od 1934) prowadził katedrę grafiki w Akademii Sztuk Pięknych. Malował krajobrazy, portrety, sceny rodzajowe, martwe natury i kwiaty. Chętnie posługiwał się techniką pastelu i akwareli, był wybitnym grafikiem, zajmował się też rzeźbą.