Nikifor Krynicki (1895-1968), Kraków, 1930.

akwarela, papier / 22 x 15,5 cm [w świetle ramy]
28 x 21,5 cm, wymiary z ramą
pieczątki na rewersie:
[prostokątna] ‘Nikifor - malarz”
[okrągła] ‘Pamiątka z Krynicy - Nikifor’
numer inwentarzowy: UK/et/12/5/2020/c
POCHODZENIE:
kolekcja prywatna

Nikifor, zwany też Nikiforem Krynickim; (właśc. Epifaniusz Drowniak) urodził się w 1895 roku w Krynicy (?), zmarł w 1968 tamże. Samouk, zaliczany do grona najwybitniejszych na świecie malarzy tzw. naiwnych, prymitywistów. Nie wiadomo również, kiedy zaczął rysować i malować. Od początku jednak przejawiał ogromną wolę dążenia do celu, jaki sobie wyznaczył - być malarzem, być "Matejką z Krynicy. Najwcześniejsze zachowane prace Nikifora pochodzą sprzed 1920 roku. Malował cerkwie, świętych, architekturę świecką i sakralną, krajobrazy miejskie zwłaszcza krynickie i mniej liczne krakowskie, wnętrza budynków, mosty, tory kolejowe, widoki gór. Bez względu na motyw Nikifor stosował niewielkie rozmiary prac, często niewiele większe od kartki papieru zeszytowego. Początkowo wykorzystywał podarowane skrawki - na przykład austriackie druki urzędowe, zużyte zeszyty szkolne, opakowania po czekoladkach, papierosach, papier pakowy. Malował najchętniej akwarelą, czasami łączoną z temperą bądź farbą olejną, rzadziej - w ostatnich latach życia - używał kredek.
Dorobek Nikifora liczy kilkadziesiąt tysięcy prac. Najwybitniejsze - zdaniem znawców - pochodzą z lat 20.-30. Wtedy określił zarówno swoje zainteresowania ikonograficzne, jak estetyczne. Znaczną ilość swoich dzieł rozdał bądź sprzedał za przysłowiowe grosze, w latach największej biedy.
Część "obrazków" Nikifora włączono do zbiorowej ekspozycji malarzy lwowskich i przedstawicieli École de Paris, przygotowanej przez lwowskie Ukraińskie Muzeum Narodowe w 1932 roku, ktaóra miała miejsce w Paryżu. Historia sławy Nikifora obejmuje również dzieje wystaw: począwszy od pierwszej indywidualnej krajowej w roku 1949, poprzez szereg zagranicznych, od końca lat 50. (Paryż - galeria Diny Vierny), Amsterdam, Bruksela, Liege, 1959; krytycy porównywali malarza do Celnika-Rousseau), przez lata 60. (Haifa, 1960; Wiedeń, Baden-Baden, Frankfurt nad Menem, Hanower, 1961). Wymienić też trzeba pierwszą i ostatnią retrospektywę: pierwsza miała miejsce w 1967 roku w warszawskiej "Zachęcie", ostatnia - w 2004 roku w warszawskim Muzeum Etnograficznym. Natomiast w roku 1995 w krynickiej willi "Romanówka" otwarto Muzeum Nikifora (jako oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu). Zaś na początku 2005 roku miejscowa społeczność łemkowska wystąpiła z inicjatywą ufundowania pomnika artysty.
O sile oddziaływania "obrazków" Nikifora świadczy także wrażenie, jakie wywarły na Edwardzie Dwurniku, który pod ich wpływem zmienił poetykę swojego malarstwa ("wykorzystał" między innymi charakterystyczną czarną kreskę). Tak na ten temat mówił:
"Nigdy nie przeżyłem większych emocji od tych, które wzbudziły we mnie jego obrazy oglądane na żywo. Pierwszy raz zobaczyłem je (...) w 1965 roku. (...) Próbowałem wtedy rysować architekturę, ale dopiero jak zobaczyłem tę wystawę, wiedziałem od razu, jak trzeba to robić. (...) Był skończonym malarzem, wspaniałym, głębokim, podchodził do malowania jak mistrzowie renesansu, klasycznie uczciwie. (...) Wszystko, co malował, jest ZOBACZONE. A potem to zobaczone tasowało się w jego pamięci, wyobraźni, swobodnie. On wyzwalał się wspaniale z przymusu rzeczywistości i kreował obraz, świat, własną ich strukturę. Opowiadał siebie, malował swój kosmos" [na podstawie opracowania Małgorzaty Kitowskiej-Łysiak z Instytutu Historii Sztuki KUL].